Waar het wiel blijft draaien

De Heetveldemolen verbindt mensen op meer dan één manier


Tijs, bioboer uit Gooik is vaste klant: "Ik zie heel veel potentieel in dit opmerkelijk industrieel erfgoed. Ik vermoed dat veel van die erfgoedmolens binnen een niet zo lange tijd opnieuw een belangrijke rol zullen spelen."


Lees hier het interview op de Open Monumenten website

Bar Richard is er bijna terug !

Erfgoeddag 2024

De tentoonstelling loopt over 2 weekends in de

Heetveldemolen, Munkbaan 1, 1570 Tollembeek

Zaterdag 20 april vernissage om 15u tot 17u

Zondag 21 april tentoonstelling van 11u – 17u Erfgoeddag

Zondag 28 april tentoonstelling en Vlaamse Molendag van 11u– 17u.

 

Thuis” is het thema dat FARO vooropstelt voor de Erfgoeddag 2024.

 

We organiseren tijdens het weekend van 20 & 21 april en op zondag 28 april een tentoonstelling met als thema “Thuiskomen”.

 

Thuiskomen, een werkwoord verbonden aan een plek en aan verbindingen.

Thuiskomen in zijn vele betekenissen: verhalen over ontmoetingen met mensen, dieren, de natuur.

Thuiskomen op een plek waar je de deur kan openstellen voor ontmoetingen of dicht laten voor innerlijke rust.

Thuiskomen op een plek waar je je in de loop van de tijd gaat hechten. Een plek met een verleden, heden en toekomst. 

 

Wie heeft ons geïnspireerd?

 

Kobe Matthys en Justine Maxelon, kunstenaars uit Brussel en kernleden van State of the Arts, kwamen in januari 2022 in het molenhuis van de Heetveldemolen wonen.

Beiden hebben een internationale faam in de kunstenaarswereld. 

In 2021 ontving Kobe met het “Agentschap” de Ultimaprijs voor Beeldende Kunsten  van de Vlaamse gemeenschap https://www.vlaanderen.be/cjm/nl/nieuws/ontdek-de-laureaten-van-de-ultimas-2021

https://www.dewitteraaf.be/artikel/kobe-matthys-1970-2023/

 

Kobe en Justine kwamen thuis in het molenhuis.

Zij maken een link tussen de hoofdstad en het platteland.

Een verbinding tussen de kunstenaarswereld en de buren, de boeren, de molenaars, ….

Aan de Mark organiseren ze een permatuin met grond uit de oude Mark, stro en mest van de boerderij van Clairy. Een verbinding tussen natuur en kunst. 

 

Op 18 mei 2023 overlijdt Kobe in het molenhuis. 

In al haar verdriet vertelde Bie, de moeder van Kobe, “Kobe heeft hier een thuis gevonden”. 

Peter en Hubert graveerden Kobe zijn naam in het molenrad. Hij blijft met ons meedraaien.

Hij zorgt nog steeds voor inspiratie. Met Justine leerde hij ons Erik en Bie kennen.

We organiseren in april een tentoonstelling met werken van Erik Matthys en Bie Lievens, de ouders van Kobe.

Erik is een bekend assemblage kunstenaar die regelmatig in de Vlaamse regio en in het Gentse tentoonstelt. Hij is voorzitter van Honest Arts Movement (HAM) beter bekend door de LP Boon HAM prijs.

Een aantal werken van Erik zijn ondergebracht in een globe, een hoge, glazen “stolp”, oneerbiedig gezegd. Vroeger de plaats bij uitstek voor Mariabeelden, Heilige Families en andere devote posturen, thuis op de schouw. Erik maakt met gevonden voorwerpen eigenzinnige assemblages met een heel geestige soms zelf heilige inslag. 

Bie is een textielkunstenares. Zij weeft, spint, kleurt, creëert met natuurlijke materialen.  Haar weefsels stralen innerlijke warmte uit. De natuurlijke kleuren versterken dat gevoel.

Het bakhuis is afgewerkt


De bakgroep is aan de slag.  Samenbakkerij de Heetveldeoven of de Hete Bakkers stoken dat het een lieve lust is.


Een rijskast doet weer dienst.  Ons brood is gebakken !


Droge takkenbossen van VZW de Mark, van Tijs en van Dirk vinden hun weg naar de oven.


We leren elke keer bij.





Het billen van de molenstenen



DE MOLEN

De molen behoorde tot het kasteel van Heetvelde. De eerste vermelding van de molen dateert van 1440.

In 2014 werd de Heetveldemolen erkend als “actieve molen” door het Molenforum Vlaanderen.

In 2018 ontvingen we de prijs voor participatie van het Agentschap Onroerend Erfgoed.   

 OUDE GRANEN

We malen granen uit de omgeving, het liefst van al nog oude graansoorten, zoals eenkoorn, boekweit, li mestère, ...

Samen met de boeren zoeken we naar verscheidenheid. We eten elke dag brood, we willen weten wat we eten.  Zoals met goede wijn willen we kunnen kiezen tussen een rijk smakenpallet voor ons brood.

Lees meer  

BESTELLEN

Tarwemeel, speltmeel, roggemeel of bloem zijn te koop in de molen, soms ook meer uitzonderlijke graansoorten. Bel of e-mail ons voor een bestelling.

De opbrengst is ten voordele van de vzw Heetveldemolen om de molen draaiend te houden.  

BEZOEKEN

De molen is te bezoeken tijdens molendagen, open monumentendag en tijdens tal van activiteiten die we samen met onze partners organiseren. Hou onze website en facebook in de gaten, of schrijf je in op onze nieuwsbrief.  

Ook op afspraak kan de molen bezocht worden. Voor een groep kunnen we zelfs een dagprogramma samenstellen. Gelieve ons tijdig te contacteren.

Contacteer ons

BAR RICHARD
In onze zomerbar kan u uit een gamma van Silly biertjes proeven. 

Volg ons op faceboek om onze openingsdagen te weten!
STEUN ONS

Het behouden, restaureren en openzetten van dit historisch erfgoed is onze prioriteit.  Via HERITA kan u ons steunen om dit pand verder op te knappen.


Luister hier naar de podcast  van cultuurloket.be over onze samenwerking met HERITA: Herita-projectrekening: door participatie een win-winsituatie?


Binnenkijken

  • Titel dia

    De Crossley ééncilindermotor van net na de tweede wereldoorlog.  Hij werd gebruikt om de bloemmolen aan te drijven en kon ook, wanneer er gebrek was aan water, de molenstenen en het luiwerk in beweging brengen.

    Knop
  • Titel dia

    Jacobsladders, riemen met bakjes, brengen de granen naar een hogere verdieping.

    Knop
  • Titel dia

    De maalstoel. In de grote ronde houten kist draaien de molenstenen. Wordt aangedreven door waterkracht.

    Knop
  • Titel dia

    Nog eens de maalstoel, van iets verder af.

    Knop
  • Titel dia

    Het valluik waardoor zakken naar boven worden getrokken met de ketting.  Ook aangedreven met waterkracht.

    Knop
  • Titel dia

    De crossley eencilindermotor.

    Knop
  • Titel dia

    De aandrijving van de molen: het water brengt het rad in beweging.  De grote as is ook de as van het waterrad.  Het sterrewiel met de houten tanden brengt een kleiner gietijzeren tandrad in beweging.  Dat zit op dezelfde as van het grote wiel met de platte riem.

    Knop
  • Titel dia

    Door de meelgoot valt het meel vantussen de molenstenen naar beneden.

    Knop
  • Titel dia

    Een detailfoto van het aandrijvingsmechanisme.

    Knop
  • Titel dia

    De regeling van het debiet van het graan via de schuddebak.

    Knop
  • Titel dia

    Houten tanden van het sterrewiel.

    Knop
  • Titel dia

    De goot van de haverwals vroeger.

    Knop
  • Titel dia

    Het sterrewiel en het grote wiel met een platte riem.

    Knop
  • Titel dia

    De weegschaal.

    Knop
  • Titel dia

    Het wieltje om de afstand tussen de molenstenen te regelen.

    Knop
  • Titel dia

    De goot waardoor het stof van de graankuiser naar beneden komt.

    Knop
  • Titel dia

    Het luiwerk, de installatie om zakken op te trekken.  Die bevindt zich op zolder.

    Knop
  • Titel dia

    Op zolder, de activiteitenkalender.

    Knop
  • Titel dia

    Uitzicht van de verdieping vanop de zoldertrap.

    Knop
  • Titel dia

    De graanborstel, laatste etappe in het kuisen van het graan voor het malen.

    Knop
  • Titel dia

    Het valluik om zakken boven te trekken.

    Knop
  • Titel dia

    De werkbank en beitels van Jan Vande Voorde, expert in koekenplanken vervaardigen.

    Knop
  • Titel dia

    Het juffertje en de schuddebak.  Die schudden het graan naar beneden, in de krop en zo tussen de molenstenen.

    Knop
  • Titel dia

    Overzicht van op het verdiep: de maalstoel, de galg, de buil, de silo van de bevochtiger.

    Knop
  • Titel dia

    De graanborstelmachine, een deel van de graankuiserij, wellicht een restant van de vroegere moutmolen.

    Knop
  • Titel dia

    De aandrijving van de cilindermolen.

    Knop
  • Titel dia

    De aandrijving van de cilindermolen, detail.

    Knop
  • Titel dia

    De cilindermolen langs de straatkant.

    Knop
  • Titel dia

    Midget Maxima Roller Mill.  Een bloemmolen van na de tweede wereldoorlog.  Een eerste stap na de traditionele molenstenen naar een mechanische maalderij. Met die molen werd bloem gemaakt.

    Knop

Richard van de molen en de molen van Richard

Richard was vergroeid met de molen. Zijn levenswerk. Vlak na de 2de W.O. kwam Richard met Pol Bilterijst, afkomstig van Tollembeek, met paard en kar, graan halen in de Heetveldemolen. De oude molen was afgebroken en de nieuwe was in opbouw. In tussentijd werd het graan in Deftinge gemalen. Zoals in het liedje had Richard daar bij die molen Judith opgemerkt. Zijn ogen zaten niet in zijn zakken. In 1954 trouwde het jonge paar en Richard kwam in Tollembeek wonen. De molen van Richard en Richard van de molen werden een begrip in de ruime omgeving. Andere molens verdwenen uit het landschap, maar de molen van Richard houdt stand. Vijf jaar geleden was Richard nog aan het werk, zijn kennis aan het doorgeven. De traditie wordt voortgezet. De Pauwelbende komt nog jaarlijks langs. Er wordt nog steeds gemalen. Het rad blijft draaien. Dat zijn we hem verschuldigd.


Dank u, Richard !

ACTIVITEITEN


  • Bar Richard

    Vanaf zondag 2 juli is Bar Richard weer elke zondagnamiddag open.  Welkom!

    zomer zondag
  • Takkenbossen maken

    zo d'ouden zongen...

    februari 2023
  • Takkenbossen met Arthur

    De voorraad takkenbossen groeit gestaag !

    Maart 2023
  • Het bakhuis

    Eerste vuurdoop op Erfgoeddag : we bakken mattentaartjes.

    23 april 2023
  • Erfgoeddag


    23 april 2023

Bloem, meel en oude granen

Bloem of meel?

De graankorrel wordt, met de waterkracht, gemalen tussen onze molenstenen tot we een fijne substantie hebben: meel.

In het meel zitten alle delen van de graankorrel, integraal. Daar kunnen we bruin brood mee bakken. Daarna kan het meel verder gezeefd worden. Als eindresultaat hebben we dan bloem, kriel of kortmeel en zemelen. Bloem is het witte vruchtlichaam van de tarwekorrel.

Wij maken nu twee soorten bloem: T60 en T80. Bij T60 wordt 40 % van de grofste deeltjes weggezeefd. Dit wordt witte bloem. Bij T80 verdwijnt slechts 20 %. Die bloem is lichtbruin.

Tarwe, rogge, spelt

Tarwemeel, speltmeel, roggemeel of bloem zijn te koop in de molen, naast een aantal meer zeldzame graansoorten.

Gelieve een afspraak te maken voor bestellingen via telefoon of e-mail.


Eenkoorn, boekweit, li mestère, Poulard

De granen worden geleverd door lokale boeren die oude graansoorten telen. Granen, die gedurende eeuwen in de regio zijn gecultiveerd maar door o.m. de import van glutenrijke granen zijn verdwenen.

We werken samen met het granennetwerk van Pajottenland, dat deze oude graansoorten terug wil valideren.

Enkele landbouwers waaronder François-Xavier Warnitz hebben ons assortiment met hun inbreng uitgebreid!


Bestellen

Poulard

Een nieuwe tarwesoort is gearriveerd. Woensdag 19 januari was Tijs Boelens in de molen. Met Tijs erbij valt er altijd wat te beleven. We hebben samen masteluin en Poulard gemalen.

Masteluin is een mengeling van rogge en tarwe. Eeuwen terug was de wintertarwe vorstgevoeliger dan nu. Vooral in de Kleine IJstijd, tijdens de jaren 1500, mislukten de oogsten door de strenge vorst. In de kerk van St. Martens Lennik werd verkoold graan opgegraven. Het dorp werd platgebrand in 1580, zoals op veel plaatsen in die periode van troebelen. Het opgegraven graan bleek masteluin te zijn. Gezaaid voor de winter beschermt de rogge met zijn breder blad de meer gevoelige tarwe. Wanneer de tarwe toch bevroor, bleef er nog de rogge over. Kwestie van zeker te spelen.  Tot 1860 ongeveer was masteluinbrood de voeding voor de middenklasse.


Poulard vertelt een ander verhaal. De Latijnse naam voor Poulardtarwe, Triticum turgidum, verwijst naar emmertarwe, Triticum turgidum dicoccum. Emmertarwe verschijnt na 8500 voor onze tijdrekening eerst nog als wilde plant, daarna gedomesticeerd. Genetisch onderzoek wees uit dat de gedomesticeerde emmertarwe afkomstig is uit de omgeving van Sanliurfa, Zuid-Oost Turkije. Vandaar uit werd die graansoort verspreidt naar het Westen. In 6500 voor onze tijdrekening (VOT) kwam emmertarwe voor in Griekenland, rond 5000 VOT werd het verbouwd in Duitsland. Uit emmertarwe ontwikkelde zich durumtarwe (Triticum durum) en kamut (Triticum turgidum polonicum). Broodtarwe (Triticum aestivum) is een gehybridiseerde tarwesoort en ontwikkelde zich uit gedomesticeerde emmertarwe (Triticum turgidum dicoccum) en een wilde grassoort Aegilops tausschii, tussen 6000 en 5000 VOT rond de Kaspische Zee.

De Poulardtarwe is bijgevolg een ouder neefje van de broodtarwe en bestond voor en naast emmertarwe. Samen met emmertarwe is Poulard naar het Westen verhuisd en in streken zoals Auvergne en Berry tot halfweg de 19de eeuw gekweekt.


Volgens “Les Meilleurs Blés”, een uitgave van Vilmorin uit 1880 (te vinden via www.gallica.fr) (zie ook bovenstaande afbeelding), zijn

Poulardtarwes (Triticum turgidum, L.) gekenmerkt door de vorm van de granen, met een verdikking of een bult, afkomstig uit Centraal Europa. Ze komen voor in streken met een landklimaat, op ruwere bodem. Het zijn grotere en rustiekere granen dan de zachte graansoorten. Het stro is steviger maar de plant struikt minder. Het einde van de stengel buigt naar beneden, zodat de zware en vierkante aar naar de grond buigt. Alle poulards hebben baarden, maar er zijn verschillende variëteiten  die bij rijpheid hun baard verliezen. De aar is soms glad, soms behaard. De granen zijn zelden wit, eerder roodachtig en soms bijna glanzend. 


Er is een categorie Poulards, het merendeel afkomstig uit Italië, de « pétanielle blanche » is daarvan het type, die de overgang vormen tussen echte poulardtarwe en de harde graansoorten. 


De kwaliteit van de Poulardgranen is niet de meest fijne, bij het malen krijgt men veel zemelen, de bloem bevat weinig gluten en is grijsachtig. Een uitzondering vormt de poulard van Australië met een mooie gele korrel.

In Frankrijk wordt Poulard vooral gekweekt in het centrale deel, in de Berry en in Auvergne. Ook in Zuid-Duitsland, in Franstalig Zwitserland, in Lombardijë en centraal Italië vindt men Poulard.


Een ander Frans artikel over Poulardtarwe vertelt dat er nu in Occitanië en in Auvergne experimenten lopen op argrofysiologisch vlak met Poulardtarwe. Er worden 58 verschillende variëteiten Poulard onderzocht op ziekteresistentie. De ziekteresistentie van Poulard is groot.

Een andere vroegere zwakte van Poulardtarwe namelijk het lage glutengehalte, zou nu best een voordeel kunnen zijn. De soort gluten van Poulard zou beter verteerbaar blijken.


Tot 1860 was Poulard de meest gecultiveerde tarwesoort in Auvergne en werd ook gebruikt voor pastas. 

Weer een nieuwe spruit uit de oneindige granenfamilie. Wat het leven van de molenaars boeiend maakt !

(Le blé Poulard, variété ancienne ou variété du futur ? Trait d’union Paysan, augustus 2018)

Eenkoorn

​​​​​​​Eenkoornmeel & bloem zijn regelmatig te koop in de molen.
Het graan wordt geteeld door Francois Xavier Warnitz in Velaines. 
Eenkoorn is een diploïde tarwesoort. Eenkoorn is één van de vroegst gecultiveerde tarwesoorten en wordt gezien als voorloper van emmertarwe, spelt en gewone tarwe. Eenkoorn werd al 8500 jaar voor onze tijdrekening in Zuid-Oost -Aziê gedomesticeerd.
In de omgeving van het italiaanse Brescia wordt Pane di Monococco gebakken van eenkoornmeel en in de Turkse keuken wordt er Bulgur van gemaakt.
Eenkoorn stelt geen hoge eisen aan de grond en is resistent tegen vele schimmelziekten.     

Grano duro

Deze granen zijn afkomstig van Altamura, Puglia, Zuid-Italië.
Grano Duro is een afstammeling van emmertarwe en wordt gekweekt in streken met een uitgesproken landklimaat of een mediterrane omgeving.
Het brood van Altamura was reeds bekend in de Oudheid. Horatius vermeldt het in zijn Satiren.
Het is nu een erkend streekproduct, zoals bij ons mattentaarten.
Grano duro of durumtarwe is eveneens geschikt om pasta te bereiden.
Beschikbaar zolang de voorraad strekt.

Filmpje over oude granen, gepubliceerd door Wervel vzw 

​​​​​​​

Les blés d'or (Gouden graan, 34 min, 2004) werd in Frankrijk gemaakt in samenwerking met het Réseau Semences Paysannes (Zaad in boerenhanden). De film snuift de sfeer op van een ontmoeting tussen boeren, bakkers, wetenschappers en dietisten over hun gezamenlijke passie: tarwe. Glutenintolerantie, de geschiedenis van tarwe, de oude rassen en de kunst van zuurdesembrood worden op een inspirerende manier aan elkaar gelinkt. De grote agrobiodiversiteit in tarwe en de daaraan gekoppelde kennis is praktisch verdwenen met de genetische erosie in de landbouw de laatste eeuw.



Hierbij een podcast van Roel, een watermolenaar zoals wij.


Toen wij startten met malen en meel te verkopen, hebben Roel en Agnes ons met raad en daad op weg gezet. Waarvoor eeuwige dankbaarheid !


Twee kleine aanvullingen bij wat Roel vertelt:

  1. In de Heetveldemolen verwerken we enkel granen van boeren uit de streek. De korte keten.
  2. In ons meel en bloem zitten de kiemen van de granen verwerkt. Dat zal ongetwijfeld ook bij Roel het geval zijn.


In de industrie worden de tarwekiemen verwijderd: ze brengen meer op als tarwekiemolie.

Het verwijderen van de tarwekiem zorgt er ook voor dat industriële bloem langer bewaard kan blijven.

Voor het overige en dat is heel wat, is het verhaal van Roel ook ons verhaal.


historische vermeldingen


verkoopaffiche uit 1855

In dat jaar werd de molen en het toenmalige Heetvelde kasteel verkocht. 


Publicaties


Molens van Galmaarden 

Dit boek geschreven door Luc Cromphout en Hubert De Weerdt bevat veel verhalen van Galmaardenaren over hun molens en prachtige foto's. Het biedt een overzicht van bestaande en verdwenen molens in Galmaarden, Tollembeek en Vollezele.

Het boek is te koop in Heetveldemolen en op de dienst Toerisme van Galmaarden. De kostprijs is 12 euro.


w.erfgoedcelpz.be/water-en-wind

Recepten


Speltpannenkoeken

Ingrediënten

  • Melk 650 ml
  • Gist 10 gr
  • Suiker 30 gr
  • Eieren (3)
  • Vanille
  • Speltmeel 375gr
  • Zout
  • Boter 180 gr (gesmolten)

In volgorde de grondstoffen goed mengen en laten rijzen tot het dubbel van het beslag.Bakken, ci 20 pannenkoeken


CONTACT


 heetveldemolen@gmail.com

Neem contact met ons op

Wenst u onze nieuwsbrief te ontvangen, gelieve in te schrijven via het  inschrijvingsformulier:

Inschrijven nieuwsbrief

Munkbaan 1, 1570 Galmaarden

Steun

Uw steun voor erfgoed 


We dragen zorg voor het erfgoed en stellen het open voor een ruim publiek.


Ons huidig project: het heropbouwen van het bakhuis met oven met de bedoeling om met vrijwilligers een maandelijkse bakgroep op te richten. Zo bakken we ons eigen broodje en leren we van elkaar. 


Ons
volgende project: het vernieuwen van het dak van de molen.


Deze initiatieven kunnen we enkel dragen door beroep te doen op uw solidariteit.

 

U kan ons project een duwtje in de rug geven door een gift te storten op de projectrekening van Heetveldemolen vzw BE49 7460 1848 0871 (BIC: KREDBEBB)  Vermeld als mededeling : “gift Heetveldemolen”.


Herita, de Vlaamse erfgoedorganisatie, heeft ons deze projectrekening toegekend en bezorgt u een fiscaal attest. Giften vanaf €40 zijn voor 45% fiscaal aftrekbaar.

Onze partners


leuke links


www.oostvlaamsemolens.be

www.molenverenigingpajottenland.be

www.onroerenderfgoed.be

www.herita.be

www.museumvanhetbelgischtrekpaard.be

www.pajot-zenne.be/publicaties/pajot-zenne-magazineNieuwe alinea

Share by: